Theo thống kê của Tổ chức Cà phê Quốc tế (ICO), Việt Nam là quốc gia xuất khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới, trong đó cà phê nhân xanh (green coffee beans) đóng vai trò chủ lực trong kim ngạch xuất khẩu.
Tuy nhiên, để nâng tầm thương hiệu cà phê Việt trên bản đồ thế giới, yếu tố chất lượng đang trở thành chìa khóa quan trọng bên cạnh sản lượng.
Cà phê nhân xanh là gì?
Cà phê nhân xanh là phần hạt cà phê sau khi đã loại bỏ vỏ ngoài, cùi thịt, lớp nhớt, trấu và da bạc. Đây là nguyên liệu thô chưa rang, thường có độ ẩm từ 10–12%, dùng để sản xuất cà phê rang xay, hòa tan hoặc specialty coffee.
Cà phê nhân xanh không chỉ là nguyên liệu đầu vào mà còn là thước đo chất lượng nông sản và quy trình chế biến của từng vùng trồng.
Các giống cà phê phổ biến tại Việt Nam
Việt Nam sở hữu điều kiện tự nhiên lý tưởng để trồng cà phê, với ba giống chủ đạo:
| Giống cà phê | Đặc điểm nổi bật | Khu vực trồng chính |
|---|---|---|
| Robusta (Cà phê Vối) | Vị đậm, đắng rõ, caffeine cao, hạt tròn | Đắk Lắk, Gia Lai, Đắk Nông, Lâm Đồng |
| Arabica (Cà phê Chè) | Hương thơm tinh tế, vị chua thanh, ít đắng | Cầu Đất, Sơn La, Quảng Trị, Điện Biên |
| Liberica (Cà phê Mít) | Vị mạnh, hương gỗ, độc đáo | Một số vùng miền Trung, Quảng Trị |
Quy trình chế biến ảnh hưởng đến chất lượng cà phê nhân xanh
Chất lượng hạt cà phê nhân xanh phụ thuộc rất lớn vào phương pháp sơ chế. Hiện nay có ba quy trình phổ biến:
1. Chế biến khô (Natural Process)
- Quả cà phê được phơi nguyên trái dưới nắng.
- Giữ lại vị ngọt tự nhiên, hậu vị trái cây, body dày.
- Phù hợp vùng khí hậu khô, ít sử dụng nước → thân thiện môi trường.
2. Chế biến ướt (Washed Process)
- Tách vỏ, lên men trong nước 12–24 giờ, rồi rửa sạch và phơi khô.
- Cho hương vị sáng, sạch, độ chua tinh tế.
- Thường dùng cho cà phê Arabica cao cấp.
3. Chế biến mật ong (Honey Process)
- Giữ lại lớp nhớt khi phơi → tạo hậu vị ngọt, mềm mượt.
- Có nhiều cấp độ như White, Yellow, Red, Black Honey.
- Kết hợp ưu điểm giữa phương pháp khô và ướt.
Tiêu chí đánh giá chất lượng cà phê nhân xanh
Để đạt chuẩn xuất khẩu quốc tế, cà phê nhân xanh Việt Nam cần đáp ứng:
- Độ ẩm: 10–12%
- Kích thước hạt: Theo sàng (16, 18…)
- Tỷ lệ lỗi: Theo chuẩn SCA hoặc GCP
- Phương pháp chế biến: Washed, Natural, Honey
- Truy xuất nguồn gốc: Rõ ràng, minh bạch đến từng nông trại
Phân loại cà phê nhân xanh theo tiêu chuẩn quốc tế
- Cà phê thương mại (Standard Coffee)
- Giao dịch khối lượng lớn, ít chú trọng nguồn gốc.
- Thường dùng cho cà phê hòa tan, sản phẩm phổ thông.
- Cà phê cao cấp (Premium Coffee)
- Chất lượng ổn định, có chứng nhận như Fairtrade, Organic, UTZ.
- Truy xuất vùng trồng rõ ràng.
- Cà phê chuyên biệt (Specialty Coffee)
- Hương vị tinh tế, đạt điểm cupping cao theo chuẩn SCA.
- Truy xuất đến từng nông trại, sản xuất với quy mô nhỏ.
Việt Nam trên bản đồ cà phê nhân xanh chất lượng cao
- Thứ hạng: Việt Nam là nhà xuất khẩu cà phê lớn thứ 2 thế giới, chiếm ~17% sản lượng toàn cầu.
- Thế mạnh: Dẫn đầu về Robusta chất lượng cao, chiếm hơn 40% thị phần thế giới.
- Xu hướng mới: Chuyển đổi từ xuất khẩu thô sang chế biến sâu (rang xay, túi lọc, capsule…).
- Mục tiêu: Đưa cà phê nhân xanh Việt Nam trở thành biểu tượng của chất lượng và bền vững trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Kết luận
Chất lượng cà phê nhân xanh Việt Nam là sự kết hợp của giống, khí hậu, quy trình và con người. Khi được đầu tư đúng hướng, “hạt thô” Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành “hạt giá trị” – đáp ứng tiêu chuẩn cao nhất của thị trường quốc tế.
